Interview van Frank Schlömer met Dries van Agt, De Morgen, 18 september 2009

De Morgen: U schrijft in uw boek dat het lang geduurd heeft voordat u het onrecht dat de Palestijnen ondergaan hebt bemerkt en zelfs dat u er als minister-president ‘geen zintuig’ voor had.
Dries Van Agt:”Het geestelijke klimaat in Nederland was toen zo – en dat is decennialang zo gebleven – dat men dik en duk achter Israël stond. Bijna alles wat Israël deed werd zonder nadenken aanvaard. Het was een soort compensatie voor een medeplichtigheid, een schuldgevoel dat het bezette Nederland meer had kunnen doen voor het Joodse deel van de bevolking. Er was een geestelijke steun aan Israël door alles heen. Ik was een van die miljoenen Nederlanders die met de ogen dicht en een ingemetselde overtuiging achter Israël stonden. Later is dat mij stilaan veranderd. Toen zijn er barsten in mijn Israël-beeld gekomen. Twee jaartallen: 1980, toen Israël feitelijk het Palestijnse Oost-Jeruzalem annexeerde, en 1982, toen de overval op Libanon plaats had en Israël de bloedbaden op Palestijnen in Sabra en Shatila minstens gedoogde. Toen begon duidelijk te worden wat het vreselijke lot is dat het Palestijnse volk ten deel valt.”

DM: Van een West-Europees premier op rust verwacht men dat hij memoires schrijft, of een roman, maar toch niet een dik boek over de Palestijnen.
DVA: “Ik kan als christenmens mijn ogen niet sluiten voor het onrecht dat in het Heilige Land wordt gepleegd. Als gepassioneerd jurist ben ik overtuigd van de noodzaak van een internationaal rechtssysteem. Als Europeaan ben ik geschokt door de passiviteit, zo niet nalatigheid, van Europa. In dat verband is relevant dat Israël niet tot het Midden-Oosten wenst te behoren, maar een ‘buitenlid’ van de EU wil zijn. Kleinigheden zoals de deelname aan het Eurovisie Songfestival en de Europese voetbalcompetitie tonen aan dat Israël zich graag ziet als een staat aan de rand van de Europese Unie. Een land dat zich zo sterk op Europa richt, mag dan ook door ons op de vingers worden getikt als het ernstig en herhaaldelijk inbreuk maakt op de kernwaarden die ten grondslag liggen aan Europa.”

DM: Veel Israëli’s schakelen kritiek op hun regering nadrukkelijk gelijk met antisemitisme.
DVA: “Dit is de grootste nonsens, maar een telkens terugkomende verwarring die graag wordt gezaaid en die zelfs enige indruk maakt als ze door hooggeplaatsten wordt geopperd. Kritiek op wat opeenvolgende Israëlische regeringen de Palestijnen hebben aangedaan is geen antisemitisme en ook geen kritiek op het jodendom. Het is uitermate ergerlijk dat sommigen succes hebben met de opmerking dat het onder kritiek stellen van daden van de Israëlische regering gelijk staat met antisemitisme.”

DM: Om zijn veiligheid te verhogen en zich tegen terroristen te beschermen, heeft Israël een muur aan zijn grens opgetrokken.
DVA: “Onzin, die muur staat er niet om die reden. Ze staat ook niet op de grens, maar snijdt diep in Palestijns gebied en zorgt voor de inlijving van wederrechtelijke nederzettingen bij Israël. Die muur pikt Palestijns territorium in, sluit Palestijnen van andere Palestijnen af en drijft Palestijnse boeren in de armoede. Dàt zijn het achterliggende motief en de feitelijke gevolgen van de muur, die indruist tegen het internationale recht en algemeen veroordeeld is. Internationaal recht bestaat voor Israëlische regeringen blijkbaar niet.“

DM: Ik heb ooit woedende reacties gekregen van officiële Israëlische zijde omdat ik het woord ‘muur’ had gebruikt.
DVA: “Ja, voor hen moet die muur ‘hek’ heten, liever nog ‘veiligheidshek’. Technisch gesproken is dat ten dele juist, de barrière bestaat op enkele trajecten uit andere materialen dan massief beton. Maar de echte reden waarom Israëli’s liever spreken over ‘hek’ dan over ‘muur’ is dat het eerstgenoemde woord geen of minder nare associaties oproept. Hekken worden immers ook geplaatst ter omheining van tuinen of parken, terwijl de muur geredelijk doet denken aan dat akelige bouwsel in Berlijn. Overigens, het Internationaal Gerechtshof in Den Haag heeft in zijn uitspraak van juli 2004 bewust de term ‘muur’ gebruikt.”

DM: Het driftige verder bouwen van nederzettingen belet een vredesregeling. Wil Israël eigenlijk wel vrede of wil het alleen vrede onder zijn voorwaarden?
DVA: “De huidige toestand biedt geen uitzicht op een rechtvaardige vrede of op een levensvatbare Palestijnse staat. De Palestijnse Autoriteit is een schaamlap voor de bezetting, Gaza lijdt onder een schandelijke afgrendeling. Israël is heer en meester en wakkert de Palestijnse verdeeldheid aan. Men moet bijna op een wonder hopen om de tweestatenoplossing nog te realiseren. Wanneer die oplossing door Israël onmogelijk wordt gemaakt, moet men er misschien maar één land van maken, voor beide gemeenschappen. Een land voor àlle inwoners, met gelijke rechten voor iedereen. Een nieuw Zuid-Afrika, waar de blanken ook gebleven zijn. Desnoods moet een rechtvaardige oplossing worden opgelegd door de internationale gemeenschap, door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. De VS moeten dan wel nalaten hun vetorecht te gebruiken en meewerken aan de uitvoering.”

DM: Maar het zijn net de Verenigde Staten die al ‘eeuwig’ onvoorwaardelijk achter elke Israëlische regering en haar daden staan.
DVA: “De macht van de pro-Israël lobby in de VS is overrompelend. Die lobby behartigt de belangen van de Israëlische regering, heeft grote invloed op het Amerikaanse Midden-Oosten beleid. Wie daar iets over zegt mag hevige reacties verwachten. Degenen die iets tegen die lobby hebben willen ondernemen, weten daar alles van. Maar Israël is een ondankbare bondgenoot voor de VS. Het komt herhaaldelijk voor dat Israël acties tegen de Palestijnen onderneemt zonder zich te bekommeren om verzoeken uit Washington om van actie af te zien of zonder zich iets aan te trekken van eerder gedane toezeggingen.”

DM: Van Barack Obama verwachtten velen dat hij moediger zou zijn en zou durven optreden tegen Israël.
DVA: “Hij was goed begonnen, maar hij ziet natuurlijk ook de realiteit in Israël en voelt de macht van de pro-Israël lobby in het Amerikaanse Congress. De funeste verdeeldheid binnen de Arabische wereld maakt het hem bovendien nog lastiger en de EU maakt het Obama ook al niet gemakkelijk.”

DM: Wat belet de EU om een hardere houding aan te nemen?
DVA: “Ik ben geschokt door de lamlendigheid van Europa. De EU verleent kritiekloos talloze privilegies aan Israël ondanks wat er met de Palestijnen gebeurt. De Europese lofbetuigingen bij de 60ste verjaardag van de staat Israël waren totaal ongepast. Nu zijn ze in Brussel zelfs van plan de privileges voor Israël verder uit te breiden. Nadat Israël in december en januari in Gaza meer dan 1400 Palestijnen heeft gedood! Typerend is dat EU toen geen vinger heeft uitgestoken om de Palestijnse burgerbevolking te beschermen. Mogelijkheden om druk uit te oefenen zijn volop aanwezig. Het Associatieverdrag kan op basis van Artikel 2 bij schendingen van de mensenrechten worden opgeschort. Het is een schreeuwende schande dat dit niet gebeurt. Helaas is de kritische geest van de EU verder afgestompt door de uitbreiding met landen in Midden-Europa, die slaafse volgelingen van de VS zijn. Een lichtpuntje is dat er in een paar oude EU-lidstaten langzaam iets beweegt. Britse parlementariërs hebben zelfs het woord ‘sancties’ durven gebruiken. Dat wijst erop dat de vrijblijvendheid waarvan Israël decennia geprofiteerd heeft voorbij is.”

DM: Behalve bij het Nederlandse en Vlaamse Palestinacomité zal u zich met dit boek niet te veel vrienden maken.
DVA: “Dat betwijfel ik, de steun die ik ervaar is veel breder. Nederlanders zien stilaan het onrecht waaronder de Palestijnen te lijden hebben. De meesten durven nog niets te zeggen, maar dat gaat veranderen. Die hebben een duwtje in de rug nodig en het boek kan zo’n duwtje misschien geven.”